Κατοχυρώνοντας ένα cocktail

Η κατοχύρωση της εμπορικής ονομασίας ενός cocktail είναι ένα κεφάλαιο το οποίο ανέκαθεν απασχολούσε και συνεχίζει να απασχολεί. Μάλιστα σε ορισμένες περιπτώσεις εκτός από το όνομα, ως trademark μπορούν να κατοχυρωθούν και τα συστατικά του, ή ακόμη και τα δύο.

Τελικά κατά πόσο ‘παραβιάζεται’ το trademark ενός ποτού όταν σερβίρεται με το ίδιο όνομα αλλά με κάποιο διαφορετικό συστατικό; Και τελικά ποιος ελέγχει αυτά τα ‘πνευματικά δικαιώματα’;

Στον κόσμο θα συναντήσει κανείς εκατομμύρια συνταγές cocktail, ωστόσο υπάρχουν και ορισμένες οι οποίες είναι πράγματι κατοχυρωμένες ως trademark. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι το Dark ‘N Stormy (με τη μονή απόστροφο), το Painkiller, το Sazerac και το Hand Grenade.

Το Dark ‘N Stormy για παράδειγμα, ανήκει ως ονομασία στο ρούμι Gosling’s και αναφέρεται σε ένα ποτό το οποίο φτιάχνεται με Gosling’s Black Seal Rum, ginger beer και lime. Το Painkiller, ανήκει στο ρούμι Pusser’s (η συνταγή του είναι Pusser’s ρούμι, χυμός ανανά, κρέμα καρύδας, χυμός πορτοκαλιού και φρέσκο μοσχοκάρυδο), το Sazerac είναι της Sazerac Company και φτιάχνεται με Sazerac Rye whiskey, Peychaud’s Bitters, ζάχαρη και Herbsaint. Όσο για το Hand Grenade, ως ονομασία αλλά και συνταγή ανήκει στην αλυσίδα μπαρ της Νέας Ορλεάνης, 721 Bourbon, και αποτελείται από μία μυστική συνταγή που περιέχει 6 διαφορετικά αποστάγματα και λικέρ πεπονιού.

Η σημαντικότερη λεπτομέρεια στο κεφάλαιο της κατοχύρωσης ενός cocktail ως εμπορικό σήμα είναι πως ο νόμος μπορεί να προστατέψει μόνο την ονομασία του και όχι τα συστατικά του. Αυτό σημαίνει πως μπορείτε για παράδειγμα να χρησιμοποιήσετε οποιοδήποτε παλαιωμένο ρούμι θέλετε συνδυασμένο με ginger beer και lime, ωστόσο εάν επιμένετε να αποκαλείτε το ποτό σας Dark ‘N Stormy, έχετε παραβιάσει τα πνευματικά δικαιώματα του δημιουργού του, κάτι που γίνεται ακόμα πιο βέβαιο εάν έχετε εμφιαλώσει το cocktail σας και προσπαθήσετε να το πουλήσετε. Για να είμαστε μάλιστα ακόμα πιο ακριβείς, εάν όντως πουλήσετε εμφιαλωμένο Dark ‘N Stormy, έχετε παραβιάσει το εμπορικό σήμα του ίδιου του Gosling’s, ανεξάρτητα με τα συστατικά που θα χρησιμοποιήσετε.

Κι αν όντως σκέφτεστε να κατοχυρώσετε κάποιο cocktail, πρέπει να έχετε κατά νου και κάτι ακόμα: Το όνομα του cocktail σας δεν πρέπει να αναφέρεται στα συστατικά του. Μην προσπαθήσετε δηλαδή να βρείτε το δίκιο σας στο δικαστήριο εάν εμφανιστείτε για παράδειγμα με ένα ‘Vodka Soda’.

Κεφάλαιο ονοματοδοσία cocktail
Και κάπου εδώ τα πράγματα γίνονται πιο περίπλοκα. Δεν μπορείτε για παράδειγμα να ονοματίσετε ένα ποτό χρησιμοποιώντας το όνομα μιας περιοχής στην οποία είναι πιθανό να το πιείτε. Για παράδειγμα ο νόμος δεν καλύπτει το ‘Soho Soda’, ωστόσο “μπορείτε να χρησιμοποιήσετε το όνομα Ben Nevis Soda καθώς κανείς δεν περιμένει να πιεί vodka με σόδα στην κορυφή ενός Σκοτσέζικου βουνού”, σημειώνει η Joanna Frears, επικεφαλής στο τμήμα Πνευματικής Ιδιοκτησίας της δικηγορικής εταιρίας Jeffrey Green Russell.

Από την άλλη το γεγονός ότι υπάρχουν τόσο λίγα κατοχυρωμένα cocktail, υποδεικνύει το πόσο περίπλοκη είναι η διαδικασία και πόσο δυσδιάκριτα είναι τα όρια της Πνευματικής Ιδιοκτησίας ενός ποτού. Πρόκειται για μία διαδικασία που απαιτεί τρομερή υπομονή και χρόνο, αλλά ακόμα και οικονομικά να το δει κανείς, δεν είναι τυχαίο που ακόμα και πολύ μεγάλες εταιρίες δεν είναι εύκολο να την ακολουθήσουν.

Το Gosling’s κατοχύρωσε το Dark ‘N Stormy στα τέλη της δεκαετίας του 1970. Με το πέρασμα των χρόνων ήταν ένα ποτό που ήδη είχε καθιερωθεί ως το ‘εθνικό ποτό της Bermuda’ και φτιάχνονταν πάντα με βάση το Gosling’s Black Seal. Όταν όμως ξεκίνησαν και άλλες εταιρίες να προωθούν την συνταγή του ποτού σε χώρες της Βόρειας Αμερικής και της Ευρώπης, η παλαιότερη εταιρία των Βερμούδων (η Gosling’s λειτουργεί εκεί από το 1806) έσπευσε να προστατέψει τα εμπορικά της συμφέροντα και να κατοχυρώσει το όνομα του ποτού.

“Στην αρχή κατοχυρώσαμε το όνομα του ποτού στις Βερμούδες και αργότερα το κάναμε και για ολόκληρο τον κόσμο”, αναφέρει ο CEO του Gosling’s E. Malcolm Gosling. Αυτό σημαίνει πως το budget είναι τόσο περιορισμένο που χωρίς την υποστήριξη κάποιας πολυεθνικής, τα μόνα Πνευματικά Δικαιώματα που μπορούσε να κατοχυρώσει η Gosling’s από μόνη της ήταν εκείνα που αφορούσαν (αρχικά) σε χώρες της Δυτικής Ευρώπης, της Καραϊβικής, και της Ασίας.

Τα παράθυρα του νόμου
Αυτό το παράδειγμα υπογραμμίζει και κάτι ακόμη: Πως τα Πνευματικά Δικαιώματα σε τέτοιες περιπτώσεις έχουν ισχύ μόνο σε συγκεκριμένες χώρες. Η ίδια η Gosling’s μάλιστα, δεν διστάζει να μιλήσει για μία μεγάλη της παράβλεψη, το ότι δεν κατοχύρωσε το όνομα του Dark ‘N Stormy στην Αυστραλία και έτσι πλέον εκεί η ίδια ονομασία ανήκει σε μία τοπική εταιρία που παράγει ρούμι, την Bunderburg. Με λίγα λόγια, η κατοχύρωση του ονόματος ενός ποτού είναι τόσο γραφειοκρατική, δαπανηρή και νομικά εφιαλτική που οι περισσότερες εταιρίες δεν θέλουν καν να ασχοληθούν μαζί της. (Για τις σημειώσεις σας κρατήστε πως οι σχετικές αρχές για τέτοιες περιπτώσεις είναι οι United States Patent and Trademark Office of America και The Intellectual Property Office στο Ην. Βασίλειο. Όσο για την Ευρωπαϊκή Ένωση, διαθέτει επίσης ένα σχετικό άρθρο το οποίο ωστόσο ορίζει πως εάν κάποιο Εμπορικό Σήμα αποτύχει σε ένα κράτος-μέλος της, τότε αφαιρείται το δικαίωμα χρήσης του και σε όλα τα υπόλοιπα.)

Επιπλέον, η κατοχύρωση ενός trademark δεν είναι μία εφάπαξ διαδικασία. Το εμπορικό σήμα πρέπει να μπορεί ανά πάσας στιγμή να τύχει υπεράσπισης από τους ιδιοκτήτες του, να αμυνθεί κατά όσων το προσβάλουν, καθώς και να ανανεώνεται τακτικά βάσει των αλλαγών των νομικών πλαισίων στις χώρες στις οποίες έχει κατοχυρωθεί. Αυτό σημαίνει και πάλι πως η διαδικασία είναι τρομερά δαπανηρή και χρονοβόρα.
Και αν νομίζατε ότι σταματάνε εδώ τα προβλήματα, θυμηθείτε και κάτι ακόμα: Πως αν μια ονομασία γίνει ευρέως γνωστή και ενταχθεί στο ευρύτερο λεξιλόγιο μιας χώρας, τότε και πάλι δεν μπορεί να τύχει υπεράσπισης από τον νόμο περί Πνευματικών Δικαιωμάτων κάτι που έχει γίνει στο παρελθόν με ονόματα όπως η ηλεκτρική σκούπα (hoover), οι κυλιόμενες σκάλες (escalator) ή ακόμα και η ασπιρίνη (aspirin).

Πώς όμως λειτουργούν τα πράγματα στα μπαρ; Τι συμβαίνει όταν κάποιος σερβίρει Dark ‘N Stormy στο μπαρ του αλλά χωρίς να χρησιμοποιεί Gosling’s; Όχι, δεν θα έρθει στην πόρτα σας ένας στρατός από δικηγόρους. Είναι όμως πολύ πιθανό να σας γίνει μια σύσταση για την σωστή χρήση του ονόματος του ποτού, καθώς η ίδια η Gosling’s επιθυμεί να εκπαιδεύσει τους bartender και όχι να τους απειλήσει. Το νομικό πλαίσιο της εταιρίας δηλαδή αντιμετωπίζει το περιστατικό ως άγνοια του bartender και όχι ως δόλο από πλευράς του.

Αν ωστόσο προσπαθήσει κανείς να εκμεταλλευτεί εμπορικά το όνομα του Dark ‘N Stormy, τότε τα πράγματα αλλάζουν. “Υπερασπιζόμαστε το brand μας με πάθος”, μας λέει ο Malcolm, κάτι το οποίο είδαμε όντως να συμβαίνει όταν το ρούμι Zaya προσπάθησε να προωθήσει το ‘δικό’ του Dark ‘N Stormy, μία υπόθεση που κατέληξε στα δικαστήρια.
Δεν αρκεί ωστόσο μόνο να παρακολουθεί κανείς την χρήση της εμπορικής ονομασίας ενός κατοχυρωμένου ονόματος, σημειώνει η Joanne. Υπάρχουν μπαρ που στο παρελθόν έχουν αλλάξει την στίξη ενός ονόματος και ισχυρίζονται πως πρόκειται για ένα εντελώς διαφορετικό ποτό. “Ούτε να το σκέφτεστε”, συμπληρώνει. Το ότι άλλαξε μία απόστροφος, δεν σημαίνει πως δεν θα έχετε μπλεξίματα με τον νόμο.
Με λίγα λόγια, προκειμένου να ρισκάρετε με το ενδεχόμενο μιας μεγάλης μήνυσης, καλό θα ήταν να παραλλάξετε τόσο ένα ποτό (και το όνομά του φυσικά) ώστε να είναι αισθητά διαφορετικό από το κατοχυρωμένο, ή ακόμα καλύτερα να δημιουργήσετε κάτι εντελώς καινούριο.

Αξίζει τον κόπο;
Αντίστοιχα με το Gosling’s έχει όμως κινηθεί και το ρούμι Pusser’s το οποίο έχει προστατέψει το όνομα ‘Painkiller’ κατοχυρώνοντάς το στις ΗΠΑ και το Ην. Βασίλειο από το 2003. Μάλιστα το Pusser’s έφτασε ως τα δικαστήρια προκειμένου να πείσει ένα μπαρ να αλλάξει το όνομά του, το 2010. Πρόκειται για ένα tiki bar στο Lower East Side το οποίο είχε το όνομα Painkiller. Όπως είναι λογικό, το μπαρ έκλεισε μετά από λίγες εβδομάδες καθώς δεν μπόρεσε να υποστηρίξει την δικαστική μάχη μιας και το Pusser’s δεν είχε απλώς κατοχυρώσει το όνομα Painkiller στην κατηγορία ‘alcoholic beverages’, αλλά και σε μια σειρά από άλλες κατηγορίες, μεταξύ των οποίων και εκείνη των ‘restaurant and bar services’.

Όπως όμως έχουν εξελιχθεί τα πράγματα στον τομέα του μπαρ παγκοσμίως, αξίζει τελικά τον κόπο αλλά και το τρομερό κόστος της κατοχύρωσης ενός ονόματος ποτού από μία εταιρία; Αρμόδιος να απαντήσει δεν είναι άλλος από τον ίδιο τον Malcolm Gosling ο οποίος με ειλικρίνεια σχετικά με το αν θα το ξαναέκανε, απαντά: “Ναι, και κατηγορηματικά όχι. Ναι, καθώς όταν πρωτολανσάραμε το ρούμι μας ήταν ένας σπουδαίος τρόπος για να δείξουμε πως προτείνουμε κάτι εντελώς διαφορετικό και πρωτότυπο. Και όχι, καθώς η προστασία ενός κατοχυρωμένου ονόματος απαιτεί ένα τεράστιο χρηματικό ποσό.”

Η αλήθεια ωστόσο είναι πως τα περισσότερα cocktail καταφέρνουν και ‘επιβιώνουν’ χωρίς να χρειάζεται να έχουν κατοχυρωθεί τα ονόματά τους. Οι ιδιοκτήτες και οι CEO των εταιριών πλέον εναποθέτουν την διάδοση του ονόματος του προϊόντος τους ή του ενδεδειγμένου σερβιρίσματός του, είτε τους brand ambassador, είτε στην δημοσίευση συνταγών, είτε ακόμη και στην δύναμη του world-of-mouth. Η Bacardi για παράδειγμα, μπορεί να μην έχει κατοχυρώσει το όνομα του Cuba Libre, ωστόσο δεν σταματά να επικοινωνεί πως η χρήση του δικού της ρουμιού είναι η απόλυτη προϋπόθεση για να φτιαχτεί σωστά το ποτό. Κάτι το οποίο συμβαίνει και με το κλασικό πλέον Bacardi Cocktail.

Να θυμάστε, το όνομα του ποτού είναι αυτό που κατοχυρώνεται, όχι η συνταγή του. Σκεφτείτε λοιπόν τα cocktail σας ως brand!